ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SERMAYE VE ARTI-DEĞER
KAPİTALİST DÜZENDE ÜCRET
Kapitalizmin Temel Çelişkisi
Emeğin ve üretimin kendiliğinden
toplumsallaşması süreci, büyük makine sanayii ile gerçekleşmeye
başlar. El tekniği üzerine kurulan küçük atelyelerin yerini, her
meslekten binlerce ve yüzbinlerce işçinin çalıştığı büyük fabrikalar,
işletmeler almıştır. İşbölümü, daima daha ileri götürülmüştür. Bütün
işletmeler ve bütün sanayi kolları, kendi aralarında, birbirlerine
bağlanmış ve birbirine bağımlı hale gelmişlerdir. Böylece, makine
yapım sanayii, metalürjiye ait işletmelerden gelen ürünler
olmaksızın çalışamaz duruma gelmiştir; metalürjiye ait işletmeler,
kömür olmadan çalışamaz; kömür işletmeciliği, makine yapım sanayiine
ve diğerlerine bağımlıdır.
[sayfa 91] Üretimin toplumsal bir nitelik kazanması
işte böyle olmuştur.
Oysa, kapitalist rejimde bütün işletmeler,
toprak ve toprakaltı gibi, özel mülktür. Toplumsal emek ürünleri de,
kapitalistler tarafından mülk edinilmiştir.
Çelişki, üretimin toplumsal niteliği ile mülk edinmenin kapitalist özel
biçimi arasında belirir ve gittikçe keskinleşir. Bu, kapitalizmin
temel çelişkisidir.
Bu çelişki, sürekli ilerlemekte olan
üretici güçlerle, kapitalist üretim ilişkileri arasındaki çelişkiyi
ifade eder. Üretim günden güne toplumsallaşırken, kapitalizm, bu
arada, toplumun üretici güçlerinin gelişmesine bir engel oluşturur.
Bu engeli kaldırmak için, kapitalist mülkiyeti kaldırmak gerekir.
Üretici güçleri geliştirirken, kapitalizm, özel mülkiyeti kaldırıp,
onun yerine, sosyalist, toplumsal mülkiyeti geçirecek olan kendi
mezar kazıcısını, proletaryayı da doğurur.
1.
Sermayenin ilkel birikimi
KapitaIizmin ortaya çıkış koşulları
Üretim araçlarıyla üreticiler arasında ayrılma.
Zenginliklerin bir azınlık elinde birikmesi
2. Paranın sermayeye dönüşmesi
Sermayenin genel formülü
Meta olarak işgücü değeri ve kullanım-değeri
3. Artı-değer üretimi, kapitalist sömürü
Kapitalist düzende iş sürecinin özellikleri
Değerin büyümesi süreci. Kapitalist sömürü
Gerekli ve ek-emek süreci
Burjuva toplumunun sınıf yapısı
4. Sermaye ve onun bileşenleri
Üretimin toplumsal ilişkisi olarak sermaye
Değişmeyen sermaya ve değişen sermaye
Sabit sermaye ve döner sermaye
Artı-değerin kitlesi ve oranı
5. İşçi sınıfının sömürülme derecesini yükseltmek için iki yol
Mutlak artı-değer
Nispi artı-değer
Ek artı-değer
Sanayide kapitalist gelişmenin üç aşaması
Kapitalizmin temel çelişkisi
6. Kapitalist düzende ücret
Ücret nedir?
Ücret şekilleri
Nominal ücret ve gerçek (reel) ücret
Ücretlerin artırılması için işçi sınıfının yürüttüğü mücadele